Tak jak i ja tak i wielu z Was będzie chciało przeżyć przygodę swojego życia, a część będzie chciała po prostu spędzić spokojne wakacje z rodziną.  Poczułem się jednak w obowiązku, aby w ramach jednej z usług farmaceutycznych, jaką jest doinformowanie pacjenta znalazło się miejsce na kwestie związane z lekami w podróży. Wielkimi krokami zbliżają się wakacje, każdy z nas po ciężkim roku pracy z pewnością nie może się doczekać dnia, w którym przekroczy polska granice i uda się na daleki wypoczynek. Jednak zawsze przed taka podrożą warto poradzić się farmaceuty odnośnie przewozu leków przez granice. Bowiem jak się Państwo przekonają niewinne zabranie ze sobą kilku pudełek medykamentów może skończyć się bardzo nieprzyjemnie.

Lato roku 2005 przywitałem na jednej z wysp północnej Australii. Zapowiadał się kolejny ciekawy okres mojego młodego życia i praktyki zawodowej. Jak przystało na dobrego, porządnego farmaceutę zaopatrzyłem się w doskonale wyposażoną apteczkę. Uprzedzony przez kolegów postanowiłem zabrać oprócz standardowych leków również kilka opakowań doksacykliny na malarie i rożne inne przypadłości, które mogły mnie tam spotkać. Miałem świadomość, że granice niektórych państw na świecie są bardzo szczelne, a goście poddawani są bardzo intensywnej kontroli pod względem zawartości ich bagaży. W związku z tym obawiałem się czy mój apteczny arsenał nie stanie się źródłem kłopotów przy odprawie. Na szczęście po wytłumaczeniu, że jestem farmaceutą udało mi się bez problemu przejść kontrolę. W ten oto sposób udało mi się bez poważniejszych konsekwencji wjechać na terytorium Australii z torbą wypełnioną pudelkami doksycykliny.

Była to jedna z wielu moich wypraw, na które zabrałem apteczny zestaw. Nie zawsze jednak udaje się tak bezproblemowo przejść kontrolę mając w bagażu środki lecznicze przezornie zabrane na zagraniczną wycieczkę. Bogaty w doświadczenia z wielu krajów, których granice przekraczałem chcę się z Państwem podzielić moimi spostrzeżeniami. Jest to niezwykle ważne- właśnie teraz, gdy zbliża się czas zagranicznych wojaży. Nikt z nas nie chciałby, żeby wymarzona wycieczka zakończyła się aresztowaniem i oskarżeniem o przemyt. Warto zatem poznać i zapamiętać kilka podstawowych zasad, które pozwolą nam bezpiecznie przewozić produkty lecznicze do krajów, w których planujemy wakacyjny odpoczynek.

Zanim jednak przejdziemy do kwestii wwożenia leków na teren obcych krajów, na początek sprawdzimy jak do tego odnosi się nasze rodzime prawo. W Polsce warunki obrotu produktami leczniczymi określają przepisy ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne. Znajdziemy w niej informacje o rodzajach leków oraz zasadach i konsekwencjach ich przywożenia i wywożenia przez granice Polski. Aby jednak wiedzieć, czego dokładnie dotyczą przepisy ustawy zdefiniujmy, czym jest produkt leczniczy i do czego odnosi się to określenie.

Produktami leczniczymi w myśl prawa farmaceutycznego są w szczególności: leki apteczne tj. produkty lecznicze sporządzone w aptece zgodnie z recepturą farmakopealną, przeznaczone do wydania w tej aptece; leki gotowe tj. produkty lecznicze wprowadzone do obrotu pod określoną nazwą i w określonym opakowaniu; leki recepturowe tj. produkty lecznicze sporządzone w aptece na podstawie recepty lekarskiej, a w przypadku produktu leczniczego weterynaryjnego – na podstawie recepty wystawionej przez lekarza weterynarii.

Wspomniane wyżej przepisy prawa farmaceutycznego stosuje się również do produktu spełniającego jednocześnie kryteria produktu leczniczego oraz kryteria innego rodzaju produktu, w szczególności suplementu diety, kosmetyku lub wyrobu medycznego, które określone odrębnymi przepisami.

Ogólne zasady przewozu leków są określone w art. 68 prawa farmaceutycznego. W tym artykule uwzględniono produkty, które nie wymagają zgody (pozwolenia) Prezesa Urzędu Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, o ile są przywożone z zagranicy na własne potrzeby lecznicze. Ponadto została wskazana maksymalna ilość produktu leczniczego, jaki może zostać wwieziony na teren RP w liczbie nieprzekraczającej pięciu najmniejszych opakowań. Dość oczywistym powinien być fakt, że powyższe wyłączenie nie ma zastosowania do środków odurzających i substancji psychotropowych. Ich przywóz z zagranicy określają przepisy ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii. Wyłączeniu temu nie podlegają również produkty leczniczych weterynaryjne przeznaczonych dla zwierząt, z których lub od których pozyskuje się tkanki lub produkty przeznaczone do spożycia przez ludzi.

Nasuwa się tu jednak pytanie-co w sytuacji, gdy środki psychotropowe lub odurzające są przyjmowane na stałe ze względu na chorobę przewlekłą? Odpowiedź znajdziemy w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 sierpnia 2011 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu wydawania pozwoleń oraz dokumentów niezbędnych do przywozu, wywozu, wewnątrzwspólnotowego nabycia lub wewnątrzwspólnotowej dostawy środków odurzających, substancji psychotropowych lub prekursorów kategorii 1. W myśl § 8 rozporządzenia: osoby chore na choroby określone w przepisach wydanych na podstawie art. 37 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych lub stosujące leczenie substytucyjne, które przekraczają granice Rzeczypospolitej Polskiej, mogą przewozić środki odurzające i substancje psychotropowe, jakie są niezbędne dla ich leczenia medycznego, pod warunkiem, że w przypadku kontroli okażą zaświadczenie wydane lub uwierzytelnione przez właściwe władze ich państwa pobytu z obszaru Schengen – formularz zaświadczenia stanowi załącznik nr 3 do rozporządzenia; zaświadczenie jest wydawane albo uwierzytelniane przez Głównego Inspektora Farmaceutycznego osobom przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które zamierzają udać się do innego państwa obszaru Schengen w okresie, w którym zgodnie z receptą lekarską muszą zażywać środki odurzające lub substancje psychotropowe –  przy czym maksymalny okres ważności zaświadczenia wynosi 30 dni; zaświadczenie jest wystawiane lub uwierzytelniane poprzez wypełnienie sekcji D (w zaświadczeniu) przez Głównego Inspektora Farmaceutycznego, w oparciu o receptę lekarską – przy czym dla każdego z przepisanych środków odurzających lub substancji psychotropowych jest wymagane odrębne zaświadczenie; formularz zaświadczenia, o którym mowa powyżej, stosuje się również do: przywozu środków odurzających oraz substancji psychotropowych do celów leczenia medycznego z państw spoza obszaru Schengen, przywozu i wywozu prekursorów kategorii 1 na własne potrzeby lecznicze.

Lekarze mogą przepisywać środki odurzające tylko na potrzeby podróży, której czas nie przekracza 30 dni.

Wzór zaświadczenia, o którym mowa powyżej, dostępny jest na stronach internetowych Ministerstwa Zdrowia. Należy jednocześnie pamiętać o tym, że wszelkie dokumenty związane z przewozem leków warto przetłumaczyć na język angielski. Unikniemy w ten sposób wielu nieprzyjemnych sytuacji spowodowanych niejasnościami dotyczącymi legalności posiadanych przez nas produktów leczniczych.

Aby informacja była kompletna jestem w obowiązku przedstawić Państwu również zapisy dotyczące kar związanych z zaniedbaniem lub niezastosowaniem się do powyższych przepisów. Podane są one w rozdziale 9. Ustawy Prawo farmaceutyczne, a wskazane poniżej zapisy szczegółowo określają te konsekwencje:

Art. 124.  Kto wprowadza do obrotu lub przechowuje w celu wprowadzenia do obrotu produkt leczniczy, nie posiadając pozwolenia na dopuszczenie do obrotu, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Art. 124a. 1. Kto wprowadza do obrotu lub stosuje niewpisane do Rejestru Produktów Leczniczych Dopuszczonych do Obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, o którym mowa w art. 28, produkty lecznicze weterynaryjne, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. 2. Tej samej karze podlega osoba odpowiedzialna za zwierzęta, która dopuszcza do stosowania u zwierząt produkty lecznicze weterynaryjne niedopuszczone do obrotu. 

Jak Państwo zauważyli zapisy przytoczonych przeze mnie ustaw i rozporządzeń odnoszą się w sposób szczególny do krajów członkowskich Unii Europejskiej. Zatem jeżeli planujemy wyjechać do kraju, który leży poza granicami UE należy zachować szczególną ostrożność. Dotyczy to przede wszystkim USA, Kanady, Tajlandii, Malezji oraz krajów arabskich. W tych państwach kontrola zawartości bagażu jest bardzo szczegółowa, a konsekwencje nieuregulowanego posiadania substancji leczniczych mogą okazać się bardzo poważne. Poza tym proszę mieć na uwadze, że w każdym kraju istnieją wewnętrzne procedury dotyczące obrotem lekami. Aby uniknąć niechcianych kłopotów należy zawsze przed wyjazdem zasięgnąć wiedzy u źródła. W tym celu polecam skontaktowanie się z ambasadą kraju, do którego planują się Państwo wybrać. Jest to szczególnie ważne, gdy celem podróży są kraje egzotyczne. Zawsze istnieje też możliwość zwrócenia się do agencji leków, które zajmują się tego rodzaju sprawami w poszczególnych państwach.

Mam nadzieję, że podane przeze mnie informacje będą dla Państwa cennymi wskazówkami przed wyjazdem. Niewiedza nie zwalania nas z konsekwencji, a udane wakacje zależą przede wszystkim od nas samych. Warto więc dokładnie przejrzeć zawartość naszej podręcznej apteczki, tak by była ona rozwiązaniem naszych wakacyjnych problemów a nie ich źródłem!

Życzę tym samym bezpiecznych wyjazdów i szczęśliwych powrotów oraz dużej ilości przygód!

PODSTAWY PRAWNE:

1. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (tekst jednolity: Dz.U. z 2008 r. nr 45, poz. 271, z późn. zm.);
2. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (tekst jednolity: Dz.U. z 2012 r, poz. 124, z późn. zm.); 
3. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027, z późn. zm.);
4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 sierpnia 2011 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu wydawania pozwoleń oraz dokumentów niezbędnych do przywozu, wywozu, wewnątrzwspólnotowego nabycia lub wewnątrzwspólnotowej dostawy środków odurzających, substancji psychotropowych lub prekursorów kategorii 1 (Dz.U. nr 188, poz. 1123,z późn. zm.).